Το ζήτημα της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά προβλήματα σε παγκόσμια κλίμακα, ιδιαίτερα για τις χώρες

που είναι ανεπτυγμένες οικονομικά και έχουν αρκετά υψηλό βιοτικό επίπεδο, καθώς η παραγωγή απορριμμάτων ολοένα και αυξάνεται.

Η Ευρωπαϊκή πολιτική για την προστασία του περιβάλλοντος και τη διαχείριση απορριμμάτων είναι ενιαία, ξεκάθαρη και σε διαδικασία συνεχούς εξέλιξης. Η Ε.Ε λογίζεται ως ένας από τους πρωτοπόρους στα θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, με σημείο εκκίνησης τη Σύνοδο Κορυφής του 1974 στο Παρίσι. Οι αρχές της πρόληψης και «ο ρυπαίνων, πληρώνει» προβάλλονται ως τα κυριότερα σημεία της κοινής πολιτικής για το περιβάλλον. Η ορθολογική διαχείριση των απορριμμάτων, βασίζεται στην πρώτη οδηγία – πλαίσιο για τα στερεά απόβλητα το 1975 (οδηγία 75/442/ΕΟΚ), σύμφωνα με την οποία τα κράτη-μέλη της Ε.Ε υποχρεούνται να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για τον περιορισμό, την ανακύκλωση, την επεξεργασία και την ανάκτηση υλικών και ενέργειας από τα στερεά απόβλητα.

Η εθνική πολιτική της Ελλάδος, παρότι έχει εναρμονιστεί με τις κατευθυντήριες οδηγίες και τους κανονισμούς που δίνονται από την Ε.Ε., ήταν (και είναι) άτολμη και άστοχη ως προς τις χωροθετήσεις, την ανακύκλωση και την αποκέντρωση, διότι δεν έλαβε υπόψιν το φαινόμενο των ΧΑΔΑ (εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις), το οποίο είχε κοινωνική αποδοχή, ξεκάθαρα χαρακτηριστικά αποκέντρωσης και συχνά την αναγκαία περιοδικότητα.

Στην Αττική, όταν οι Δήμοι δημιούργησαν την Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων (ΤΕΔΚΝΑ), διατύπωσαν την ανάγκη χωροθέτησης τριών ΧΥΤΑ: σε Δυτική, Νοτιοανατολική και Βορειοανατολική Αττική. Σχέδιο που ναυάγησε εξαιτίας της πολιτικοποίησης και του ιδιότυπου τοπικισμού στη διαχείριση απορριμμάτων, με αποτέλεσμα να υπάρχει υπερσυγκέντρωση σε μια και μόνη περιοχή. Bασική και κύρια παράμετρος για την επίλυση χαρακτηρίζεται η ένταξη στο ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης απορριμμάτων των 150 ανενεργών λατομείων.

Η ΔΥΤΙΚΗ ΟΧΘΗ επιχειρεί, μέσα από 10 ερωτήσεις και απαντήσεις, να καταδείξει τους μύθους και να ρίξει φως στις αλήθειες της διαχείρισης απορριμμάτων στην Αττική, γιατί η πραγματικότητα είναι μια και όχι εκείνη που βολεύει την κάθε πλευρά.

1. Τον Αύγουστο του 2019, η εκτελεστική επιτροπή του ΕΔΣΝΑ αποφάσισε παράταση της λειτουργίας του ΧΥΤΑ Φυλής, με τις ψήφους και των Χρήστου Παππού και Δημήτρη Μπουραΐμη;

Για να αποφασιστεί οποιαδήποτε παράταση χρόνου στη λειτουργία του ΧΥΤΑ Φυλής, σημαίνει ότι θα έπρεπε πρώτα να είχε παρέλθει αυτός ο χρόνος λειτουργίας ή να είχε οριστεί χρονική διάρκεια λειτουργίας μικρότερη από την προβλεπόμενη. Αν η προηγούμενη κυβέρνηση ήθελε να κλείσει τον ΧΥΤΑ, θα έπρεπε να είχε πάρει απόφαση να αλλάξει τον Ν. 3164/2003 και να περιορίσει τη λειτουργία του στο εμβαδόν που έχει, μέχρι σήμερα, χρησιμοποιηθεί. Κάτι που έχει γίνει στην Κερατέα, όταν τα αρχικά 350 στρέμματα για τη διαχείριση απορριμμάτων στην περιοχή Οβριόκαστρο στον δήμο Λαυρεωτικής, μετατράπηκαν σε 57 στρέμματα στη θέση Φοβόλες (τροποποίηση του άρθρου 33, Ν. 3164/2003, που ψηφίστηκε στη Βουλή το 2013).

Αξίζει να σημειωθεί, ότι το εμβαδόν του ΧΥΤΑ Φυλής ήταν και παραμένει εκείνο που ορίστηκε επίσημα με τον Ν.2742/1999, τη ζώνη προστασίας του Όρους Αιγάλεω: 1760 στρέμματα. Όταν επεκτάθηκε ο ΧΥΤΑ κατά περίπου 1000 στρέμματα σε χώρο όπου υπήρχε ήδη ανεξέλεγκτη χωματερή (άρθρο 33, Ν. 3164/2003), τέθηκαν σε παύση λειτουργίας, άμεση αποκατάσταση και μεταφροντίδα, περίπου1000 στρέμματα από τον πρώην ΧΥΤΑ Άνω Λιοσίων. Σε μέρος του αποκατεστημένου αυτού τμήματος, το 2007, ο Χρήστος Παππούς, θέλησε να δημιουργήσει το ενεργειακό πάρκο, διαδικασία η οποία βρίσκεται σήμερα σε τελικό στάδιο υλοποίησης.

Να σημειωθεί, επίσης, ότι σήμερα όλη η διαχείριση των απορριμμάτων στον ΧΥΤΑ Φυλής γίνεται σε περίπου 700 στρέμματα. Τον Αύγουστο του 2019, λοιπόν, αποφασίστηκε η Α΄ φάση αποκατάστασης και εξάντλησης όλου του χώρου (στο πλαίσιο της σύμβασης αναγνώρισης δικαιωμάτων μεταξύ του ΕΔΣΝΑ και του Δήμου Φυλής, αρ. πρωτ. 10757/20.10.2004, η οποία εκτός των άλλων περιέχει και την παραχώρηση του χώρου μέχρι το 2024) καθώς και της υλοποίησης του Ν. 3164/2003 και του Περιφερειακού Σχεδιασμού του 2016 (ΦΕΚ 4175/Β 23-12-2016).

2. Υπάρχει τελικά επέκταση του ΧΥΤΑ Φυλής;

Δεν υπάρχει καμία επέκταση, ακριβώς γιατί δεν έχει εξαντληθεί η έκταση που προβλέπεται στο άρθρο 33 του Ν. 3164/2003, και στονΠεριφερειακό Σχεδιασμό του 2016, ούτε αποφασίστηκε μείωση, αλλαγή ή οριστικό κλείσιμο του χώρου. Με βάση τον νόμο και για όσο διάστημα βρίσκεται σε λειτουργία, ο χώρος του ΧΥΤΑ και οτιδήποτε γίνεται μέσα σε αυτόν, δε θα πρέπει να ξεπερνά το αρχικό εμβαδόν του Ν.2742/1999 (δηλαδή τα 1760 στρέμματα). Επέκταση σημαίνει νέα χωροθέτηση. Για να γίνει νέα χωροθέτηση, πρέπει να ψηφιστεί νέος νόμος, να μη λειτουργούν, να αποκατασταθούν και να τεθούν σε διαδικασία μεταφροντίδας όλα τα στρέμματα στον παλαιό και το νέο ΧΥΤΑ. Παράλληλα, η ύπαρξη ζώνης απολύτου προστασίας της Πάρνηθας (ΦΕΚ 336 Δ/24.7.2007, όπως τροποποιήθηκε με το ΦΕΚ 619Δ 19.12.2008), η οποία εφάπτεται με τη ζώνη προστασίας του όρους Αιγάλεω, δε επιτρέπει να γίνει καμία επέκταση.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι οι ζώνες απολύτου προστασίας καλύπτουν περίπου το 80% της συνολικής επιφάνειας του ενιαίου Δήμου Φυλής.

3. Τι ακριβώς αποφασίστηκε για το ανενεργό κύτταρο στον πρώην ΧΥΤΑ Άνω Λιοσίων, το οποίο θα ξαναλειτουργήσει για ένα μεταβατικό διάστημα λίγων μηνών;

Όπως αναφέρθηκε, με τον νόμο 3164 αποκαταστάθηκαν περίπου 1000 στρέμματα στον πρώην ΧΥΤΑ Άνω Λιοσίων και έμεναν εκτός αποκατάστασης 760 στρέμματα. Στον χώρο εκείνο, σε μια έκταση περίπου 70 στρεμμάτων, δεν είχαν πέσει καθόλου απορρίμματα, ούτε υπήρξε άλλη εγκατάσταση διαχείρισης και είναι ακριβώς αυτό το κομμάτι,στο οποίο γίνονται οι διαδικασίες, προκειμένου να λειτουργήσει για το μεταβατικό διάστημα.

4. Σε ποιο σημείο βρίσκεται το ΕΜΑΚ; Θα δέχεται, όπως λένε, τα βιοαπόβλητα όλης της Αττικής και τι σημαίνει αυτό;

Το ΕΜΑΚ λειτουργεί ως εργοστάσιο μηχανικής – βιολογικής επεξεργασίας. Η πολιτική της σημερινής περιφέρειας στρέφεται στον διαχωρισμό των βιοαποβλήτων από τα υπόλοιπα απόβλητα, ιδιαίτερα μετά την τροποποίηση της οδηγίας 2008/98/ΕΚ και την έγκριση της νέας οδηγίας – πλαίσιο 851/2018, με βάση την οποία υποχρεούται να κάνει διαλογή στην πηγή. Σε αυτό το πλαίσιο, το ΕΜΑΚ τροποποιείται, με σκοπό να μετατραπεί σε εργοστάσιο βιολογικής επεξεργασίας, δηλαδή «πράσινο» εργοστάσιο.

5. Θα κατασκευαστεί νέα μονάδα επεξεργασίας στη Φυλή, χωρητικότητας 450.000 τόνων (350.000 σύμμεικτα + 100.000 ΒΑΑ) ;

Με βάση τον ισχύοντα περιφερειακό σχεδιασμό που ψηφίστηκε το 2016, προβλέπεται μονάδα επεξεργασίας απορριμμάτων (ΜΕΑ) στον κεντρικό τομέα και όχι στον Δήμο Φυλής. Δεν προκύπτει από πουθενά, ότι η μονάδα του κεντρικού τομέα έχει χωροθετηθεί στον ΧΥΤΑ Φυλής, ούτε υπάρχει σχετικό νομικό υπόβαθρο.

6. Η δημοπράτηση για την κατασκευή της νέας αυτής μονάδας θα γίνει με τις ψήφους των Χρήστου Παππού και Δημήτρη Μπουραΐμη;

Οι Χρήστος Παππούς και Δημήτρης Μπουραΐμης δεν ψήφισαν ποτέ δημοπράτηση για την κατασκευή τέτοιας μονάδας. Δε μπορεί, άλλωστε, να υπάρχει δημοπράτηση, δίχως χωροθέτηση. Αν υπήρχε, θα έπρεπε να είχε αποφασιστεί, εγκριθεί και ψηφιστεί όταν κυβέρνηση ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ και Περιφερειάρχης Αττικής η Ρένας Δούρου και να προβλεπόταν στον Περιφερειακό Σχεδιασμό του 2016.

7. Σε ποιο σημείο βρίσκεται η επιδημιολογική μελέτη που είχε αναθέσει ο ΕΔΣΝΑ;

Οι επιδημιολογικές μελέτες για να παράξουν ασφαλή συμπεράσματα, πρέπει να διαρκέσουν τουλάχιστον μια 10ετία. Αυτή τη στιγμή, βρισκόμαστε στο τελευταίο στάδιο των δειγματοληπτικών εξετάσεων, με βάση τα οποία θα γίνει η εκτίμηση των πιθανών επιπτώσεων. Εξαιτίας του κορωνοϊού, οι εξετάσεις αυτές έχουν ανασταλεί, αλλά εκφράζεται η αισιοδοξία ότι θα έχουν ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του έτους.

8. Πόσο αξιόπιστες μπορούν να είναι οι μελέτες που δείχνουν περιβαλλοντική επιβάρυνση μεγάλων διαστάσεων στην περιοχή; Στον ΧΥΤΑ Φυλής γίνεται διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων;

Οι έλεγχοι στην περιοχή του ΧΥΤΑ είναι σταθεροί και συστηματικοί, έτσι αν η περιβαλλοντική επιβάρυνση είχε ξεπεράσει τα επιτρεπτά όρια, θα έπρεπε να είχε σταματήσει η λειτουργία του. Οι πρόσφατες μελέτες που είδαν το φως της δημοσιότητας, όπως διαπιστώθηκε και από την Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας, δεν αποτελούν αξιόπιστη πηγή. Όσοι ασχολούνται με τη διαχείριση των αποβλήτων, χαρακτηρίζουν εξωπραγματική και αδύνατη τη δυνατότητα να καταγραφεί η ποιοτική σύσταση των απορριμμάτων που βρίσκονται θαμμένα, 40 και πλέον χρόνια, εξαιτίας των ζυμώσεων και των διεργασιών που έχουν υποστεί αλλά και του βιοαερίου που αντλείται καθημερινά. Ακόμα και η ποσοτική σύσταση είναι αμφίβολο αν μπορεί να καταγραφεί με ακρίβεια, δεδομένων των επιχωματώσεων και άλλων υλικών που έχουν θαφτεί. Από την άλλη πλευρά, επικίνδυνα είναι τα απόβλητα που περιέχουν ουσίες, χαρακτηρισμένες ως τοξικές, εκρηκτικές, εύφλεκτες, καρκινογόνες, ραδιενεργές, ερεθιστικές και μεταλλαξιογόνες, καθώς και κάθε ουσία η οποία υπάρχει πιθανότητα να προκαλέσει μολύνσεις ή αλλοιώσεις στα επιφανειακά ή υπόγεια ύδατα, το έδαφος ή τον αέρα. Στον ΧΥΤΑ Φυλής δε γίνεται διαχείριση τέτοιων αποβλήτων αλλά μόνο αστικών στερεών αποβλήτων, όπως περιγράφεται αναλυτικά στην απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων του έργου. Τα επικίνδυνα απόβλητα εξάγονται από τη χώρα.

9. Τι είναι οι Σταθμοί  Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων και σε τι εξυπηρετεί η λειτουργία τους;

Όπως είναι γνωστό, το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη με το άρθρο 35 του Ν.4042/12, ορίζει τρία είδη εθνικών σχεδίων, τα οποία καλύπτουν το σύνολο της επικράτειας για όλα τα είδη αποβλήτων:

1. Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων
2. Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων
3. Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων

Σε τοπικό επίπεδο, η διαχείριση απορριμμάτων είναι ευθύνη των εκάστοτε Δήμων και αποτελεί μέρος των πρόσθετων αρμοδιοτήτων τους (Υπουργείο Εσωτερικών ΦΕΚ 87/Α/7.10.2010). Περιλαμβάνει διαχείριση στερεών αποβλήτων σε επίπεδο προσωρινής αποθήκευσης, μεταφόρτωσης, επεξεργασίας, ανακύκλωσης και εν γένει αξιοποίησης, διάθεσης, λειτουργίας σχετικών εγκαταστάσεων, κατασκευής μονάδων επεξεργασίας και αξιοποίησης, καθώς και αποκατάσταση υφιστάμενων χώρων εναπόθεσης (ΧΑΔΑ, ΧΥΤΑ).

Οι Δήμοι υποχρεούνται να κάνουν διαλογή στην πηγή και να διαχειρίζονται τα απορρίμματά τους. Επειδή αυτό δε συμβαίνει, είναι απαραίτητη η ύπαρξη τοπικών ή υπερτοπικών σταθμών μεταφόρτωσης και επεξεργασίας, διότι αυτό σημαίνει οικονομία χρόνου, καυσίμων, λιγότερη ατμοσφαιρική ρύπανση από την κυκλοφορία των οχημάτων και προστασία της δημόσιας υγείας.

10. Πόσα και ποια βήματα έχει κάνει η χώρα στον τομέα της ανακύκλωσης;

Ανακύκλωση χαρακτηρίζεται οποιαδήποτε εργασία ανάκτησης, με την οποία τα απόβλητα μετατρέπονται εκ νέου σε προϊόντα, υλικά ή ουσίες που προορίζονται είτε να εξυπηρετούν τον αρχικό, είτε άλλους σκοπούς. Περιλαμβάνει την επεξεργασία οργανικών υλικών, αλλά όχι την ανάκτηση ενέργειας και την επανεπεξεργασία υλικών που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν ως καύσιμα ή σε εργασίες επίχωσης. Το νομικό πλαίσιο που διέπει τη διαχείριση των αποβλήτων στην Ελλάδα καθορίζεται από (ΥΠΕΚΑ 2015) με τον Ν.2939/2001 όπως τροποποιήθηκε με τον Ν.3854/2010, τον Ν.4042/2012, τον Ν.4014/2011 και την οδηγία 851/2018. Αποσκοπεί δε, στη μετάβαση σε μια οικονομία εστιασμένη στις κοινωνικές ανάγκες, φιλική προς το περιβάλλον, η οποία θα χρησιμοποιεί αποδοτικά τους διαθέσιμους πόρους, εντάσσοντας σε αυτούς και την ουσιαστική εκμετάλλευση των απορριμμάτων, όντας πλέον μια μορφή αξιοποιήσιμης ενέργειας.

Το πρόβλημα διαχείρισης απορριμμάτων στην Ελλάδα είναι ότι ο «ρυπαίνων, δεν πληρώνει». Το ίδιο ισχύει και για την ανακύκλωση. Ο Έλληνας δεν κάνει ανακύκλωση, γιατί δεν πληρώνει για αυτό. Σημειώνεται, ότι μετά το 2010, αφού είχε θεσμοθετηθεί η ανακύκλωση σε όλα τα επίπεδα με συγκεκριμένα ρεύματα, δόθηκε η δυνατότητα στους Δήμους με το GateFee (όσο φέρνω, πληρώνω), να προχωρούν σε διαχωρισμό των αποβλήτων τους. Σήμερα, η Περιφέρεια προχωρά ένα βήμα παραπάνω, χρηματοδοτώντας εγκαταστάσεις ΜΕΒΑ (Μονάδες Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων) στους Δήμους, οι οποίοι μπορούν να πληρώνουν, με αυτόν τον τρόπο, 50% λιγότερες εισφορές στον ΕΔΣΝΑ. Αυτό σημαίνει αντίστοιχη μείωση του κόστους για τους δημότες τους και ουσιαστική προσπάθεια να μην πηγαίνουν απορρίμματα στη Φυλή ή οποιονδήποτε ΧΥΤΑ. Το οξύμωρο είναι πως οι Δήμοι που διαμαρτύρονται περισσότερο για το έγκλημα της Φυλής, είναι εκείνοι που ζητούν, σήμερα, βεβαίωση από τον ΕΔΣΝΑ ότι θα εξυπηρετούνται από το ΧΥΤΑ Φυλής για τη διαχείριση των βιοαποβλήτων τους.

Αξίζει να αναφερθεί τέλος, πως όσοι προτείνουν διαχείριση – πρόληψη –επαναχρησιμοποίηση- ανακύκλωση με προδιαλογή στην πηγή – περαιτέρω ανάκτηση με μηχανική επεξεργασία – τελική διάθεση, οφείλουν να πουν ξεκάθαρα στους πολίτες ότι η πρόταση αυτή εμπεριέχει και τη δημιουργία ΧΥΤΑ-ΧΥΤΥ.

 

Έρευνα της ΔΥΤΙΚΗΣ ΟΧΘΗΣ - http://doxthi.gr/